Son zamanlarda kendinizi üzgün, enerjisiz, sevdiğiniz aktivitelerden keyif almaz halde mi buluyorsunuz? Uyku sorunları, iş performansında düşüş, gergin veya içe dönük bir ruh hali… Eğer bu belirtiler size tanıdık geliyorsa, durup kendinizi dinlemenin vakti gelmiş olabilir. Peki, bu işaretler ne anlama geliyor: Depresyon mu yoksa tükenmişlik sendromu mu?
Depresyonun kesin nedenleri tam olarak anlaşılamadı; ancak muhtemelen biyolojik, genetik, psikolojik ve çevresel faktörlerin karmaşık bir etkileşimini içeriyor. Tükenmişliğe ise yönetilemeyen, kronik mesleki stresin neden olduğuna inanılıyor.
TÜKENMİŞLİK SENDROMU
“Tükenmişlik” terimi ilk kez 1970’lerde, özellikle doktorlar gibi yüksek stresli mesleklerde ortaya çıkan bir durum olarak kullanıldı. Ancak günümüzde bu terim, aşırı çalışan fabrika işçilerinden işletme yöneticilerine ve ev kadınlarına kadar herkesi etkileyebilecek yaygın bir olguya dönüştü.
DEPRESYONDA MIYIM YOKSA TÜKENDİM Mİ?
Tükenmişlik ve depresyon benzer belirtiler gösterse de, aslında iki farklı durumdur. Ancak birinin nerede bitip diğerinin nerede başladığı konusunda hala bazı tartışmalar var.
Tükenmişlik genellikle olumsuz koşullara maruz kalmanın bir sonucu olarak gelişen bir sendrom ve iş, aile olarak görülürken; depresyon devam eden ve bir ruh sağlığı uzmanının tedavisini gerektirebilen zihinsel bir durum.
Bu iki durumu birbirinden ayıran en belirgin fark; etkiledikleri alanlardır. Tükenmişlik, çoğunlukla iş hayatı veya aile gibi spesifik alanlarla sınırlı olup, bu durumlardan uzaklaşınca iyileşme gösterebilir. Öte yandan depresyon, sosyal ilişkilerden kişisel işlevselliğe kadar hayatın birçok alanını etkileyen bir ruh sağlığı problemidir.
İş alanında tükenmişliği yaygın olarak yaşayan kişiler, öğretmenler, hemşireler, doktorlar ve profesyonel sporcular.
TÜKENMİŞLİK BELİRTİLERİ
Tükenmişlikte semptomlar mesleki deneyimlerle sınırlıdır ve artık o durumda olmadığınızda iyileşebilir ve bu üç ana belirtiyle kendini gösterir:
* Düşük enerji veya bitkinlik
* İşe karşı olumsuz duygular veya kayıtsızlık
* İş performansında düşüş
2021’de yapılan bir araştırmaya göre, bu belirtiler genişletilmiş ve şu şekilde tanımlanmıştır:
* Konsantrasyon eksikliği
* Düşük iş performansı
DEPRESYON BELİRTİLERİ
Depresyon belirtileri daha geniş kapsamlıdır ve ruhsal olduğu kadar fiziksel belirtileri de içerir.
En yaygın belirtileri şöyle:
* Düşük ruh hali (üzüntü, umutsuzluk)
* Zevk aldığınız aktivitelere karşı ilgi kaybı
* Uyku ve iştah düzensizlikleri
* Enerji kaybı veya yorgunluk
* Konsantrasyon bozukluğu
* Tekrarlayan intihar düşünceleri
* Huzursuzluk, motor fonksiyonlarda yavaşlama
* Vücut veya eklem ağrıları
Bu belirtilerden en az beşinin aynı iki haftalık dönem boyunca sürekli olarak hissedilmesi, depresyon tanısı için gereklidir.
TÜKENMİŞLİK İŞ DIŞINDA DA GÖRÜLEBİLİR Mİ?
Tükenmişlik genellikle işle ilişkilendirilse de, çocuk bakımı veya yaşlı bakımı gibi sürekli duygusal çaba gerektiren durumlarda da ortaya çıkabilir. Ebeveyn tükenmişliği ve bakıcı tükenmişliği, iş kaynaklı tükenmişlikle benzer belirtiler gösterir.
İKİSİ BİR ARADA YAŞANABİLİR Mİ?
Uzmanlar, aynı anda hem depresyon hem de tükenmişlik yaşamanın mümkün olduğunu söylüyor.
2019’da yapılan bir araştırmaya göre, tükenmişlik; depresyon için bir risk faktörü olabilir. Ayrıca iki durumun belirtileri iç içe geçebilir.
Bu nedenle, depresyon tedavi edilirken tükenmişliğe yönelik destekleyici yöntemler de önemlidir.
NASIL BAŞA ÇIKILIR?
Depresyon için ilaçlar, psikoterapi ve destekleyici terapiler gibi kanıta dayalı tedavi yöntemleri önerilir.
Tükenmişlik ise tanınmış bir tıbbi durum olmadığı için bir klinik uygulama kılavuzuna sahip değil. Ancak bu, tükenmişliğin yönetilemeyeceği anlamına gelmez.
Tükenmişliğin yönetimindeki genel hedefler şunları içeriyor:
* Başa çıkma becerilerinin geliştirilmesi
* Kronik stresin hafifletilmesi ve iyileştirilmesi
* Meşguliyet ve dinlenme arasında bir denge kurmak
Bu hedefler üzerinde şu şekilde çalışabilirsiniz:
* Kişisel sınırların oluşturulması ve korunması
* Düzenli molalar vermek
* Yeni başa çıkma becerileri geliştirmek için çalışmak
* Öz bakıma öncelik vermek
* Düzenli stres yönetimi ve rahatlama teknikleri uygulamak
* Mümkünse mesleki durumu terk etmek
* Bir terapistle konuşma
