Hayriye MENGÜÇ
Türkiye’de en az istihdam edilen engelli grubu olan otizmli bireyler, mavi yaka işlerin ardından artık beyaz yaka işlerde de çalışma hayatında kendine yer buluyor. Tohum Otizm Vakfı Genel Müdürü Burçak Karakaya, otizmli bireylere dönük çalışmalara yapan Kariyer Merkezi ile bugüne kadar lojistik, perakende, finans, ilaç ve gıda sektörlerinde 14 farklı firmada toplam 30 otizmli bireyin çalışma hayatında yer almasının sağlandığını belirtti. Karakaya, “Bunlardan sekizi beyaz yaka, 22’si ise mavi yaka olarak yer aldı” dedi.
DÜNYA’ya özel açıklamalarda bulunan Tohum Otizm Vakfı Genel Müdürü Karakaya; ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’nin (CDC) 2023 son verilerine göre doğan her 36 çocuktan 1’inin otizm tanısı aldığını, Türkiye’deki nüfusa projeksiyon yapıldığında ise 2 milyondan fazla otizmli birey olduğunun tahmin edildiğini belirterek şunları söyledi: “Bu bireylerin 1.5 milyondan fazlasının 18 yaş üzerinde olduğu öngörülüyor ve otizmden etkilenen 8 milyonun üzerinde aile ferdi bulunduğu tahmin ediliyor. İŞKUR’un Ekim ayında paylaştığı güncel verilere göre, 123 otizmli birey aktif iş gücünde yer alıyor. 43 otizmli birey aktif çalışma hayatında yer alırken 80 otizmli birey ise iş arıyor.”
İŞKUR’un işverene verdiği ‘engellilere yönelik çalıştırma hibesi’nde 2024’ü ‘otizm yılı’ ilan ettiğini ve otizmlilerin istihdamının önceliklendirildiğini belirten Karakaya, “Bu konuya spesifik bir birim kurduk. Burada otizmlilerin bizimle irtibat kurmasını ve CV başvurusu yapmasını istiyoruz. İş görüşmeleri yapıyoruz” dedi.
Finans, muhasebe, bilişim, arşiv ve İK’da görev alıyorlar
Otizmli bireylerin yalnızca mavi yaka pozisyonlarında değil, beyaz yaka işlerde de başarılı olabildiklerinin birçok örnekle kanıtlandığına dikkat çeken Karakaya, detaylara dikkat etme ve düzenli çalışma becerileri, tekrarlayan görevlerde sağladıkları verimlilikle birleştiğinde otizmli bireylerin beyaz yaka görevlerinde de başarılı olduklarını vurguladı. Karakaya, beyaz yaka işlerde özellikle finans, muhasebe, veri analitiği, bilişim teknolojileri, arşivleme ve insan kaynakları gibi alanlarda çeşitli görevler üstlenebildiklerini anlatarak, “Bu alanlarda veri girişi ve raporlama, doküman düzenleme, yazılım testi ve evrak kontrolü ve arşivleme gibi işlerde başarılı olmaları mümkün” dedi. Ayrıca otizmli bireylerin çalışma hayatına dahil olmasında, bireysel yetenek ve güçlü yönlere odaklanarak doğru iş eşleştirmesi yapmanın kritik öneme sahip olduğunun altını çizen Karakaya, “Bu yaklaşım, hem işveren hem de çalışan için başarıyı artırır” diye konuştu.
Otizmli bireylerin çalışma hayatında yer almasının yalnızca onların ve ailelerinin hayatını dönüştürmekle kalmadığını aynı zamanda toplumun sosyal dokusunu da güçlendirdiğini belirten Karakaya, “İş dünyası, otizmli bireylerin katkılarına daha fazla açık olduğunda, bu hem şirketler için verimlilik sağlar hem de toplumsal kapsayıcılığın artmasına katkıda bulunur. Tohum Otizm Vakfı olarak, otizmli bireylerin eğitimden istihdama kadar her alanda tam katılımcı bireyler olmalarını sağlamak için çalışmaya devam ediyoruz. Bu konuda iş dünyasından daha fazla destek ve iş birliği bekliyoruz” dedi.
“İş hayatında çok verimliler”
Tohum Otizm Vakfı, bugüne kadar Eker, Netlog Lojistik, GSK ve Arvato Lojistik gibi markalarla iş birliğine giderek otizmli bireylere iş imkanı sağladı. GSK’da bordro yapan bir otizmli var, Eker’de daha çok üretim bandında mavi yaka olarak çalışıyorlar. Bünyesinde otizmli çalıştıran diğer bir firma ise Medtria Gümrük Müşavirliği AŞ. Şirketin genel müdürü Savaş Elmalı’ya göre; “Çocukluk döneminde başlayan ve bireylerin sosyal etkileşim ve iletişim becerilerini sınırlandıran, sosyalleşmelerini olumsuz etkileyerek onları dış dünyaya karşı yabancılaştıran otizm spektrum bozukluğu, aslında bu sorunu yaşayan bireyin gelişimine ve tercihlerine uygun olacak şekilde düzenlemeler yapıldığında, gerekli pekiştirmeler kullanıldığında iş hayatında çok verimli sonuçlar doğuruyor.”
Genellikle bilinçsiz ve ön yargıyla yaklaşılan otizmli bireylerin iş hayatında kendilerine uygun şekilde düzenlenen bir görev verilmesi durumunda nasıl verimli ve vazgeçilmez olduğunu gözlemlediklerini belirten Savaş Elmalı, açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Otizmli bireylerimiz yalan söylemezler, çünkü yalanı bilmezler. Süreklilik gerektiren rutin işlerde diğer çalışanlar gibi çabuk sıkılmazlar. Çünkü rutin işleri kendileri için bir eğlence gibi algılarlar. Uzun süre aynı işi yapan kişilerde dikkat dağılırken, otizmli bireylerde böyle bir dikkat dağınıklığı ve iş beğenmemezliği olmaz. Doğru yerde, doğru işe planlandıkları zaman maksimum verim sağlarlar. Biz bunu Selin’imizle test ettik ve başardık.”
Otizmli bireylerin istihdamı için know-how alındı
Tohum Otizm Vakfı Otizmliler Kariyer Merkezi, Mart 2024’te kurulmadan önce, otizmli bireylerin iş gücüne katılımını desteklemek amacıyla önemli adımlar atıldı.
-Vakıf, 2005’ten itibaren Princeton Çocuk Gelişim Enstitüsü (Princeton Child Development Institute – PCDI) ile iş birliği içinde oldu. PCDI’in Yetişkin Hayat Becerileri Programı kapsamında uygulamaya başladığı destekli istihdam modelini yakından takip ederek ve aldığı know-how ile bu alandaki gelişmeleri Türkiye’de uygulamaya geçirdi.
-2010’da İstanbul Kalkınma Ajansı’ndan alınan hibe ile İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü iş birliğiyle başlatılan ‘Otizmli Gençlerin Üretkenliğinin Artırılması ve İşgücü Piyasasına Girişlerinin Desteklenmesi’ Projesi ile Türkiye’de ilk ve tek model iş okulu kuruldu.
– 2013’te, Türkiye’de ilk kez otizmli gençler için İş ve Yaşam Müfredatı geliştirilip uygulandı, 2014’te ise okul öğrencileri için staj programı başlatılarak dokuz farklı kurumla yapılan iş birlikleri sayesinde otizmli bireylerin yarı zamanlı istihdamı sağlandı.
-2018’den itibaren ise tam zamanlı istihdam projeleri ve iş birlikleri ile bu alandaki çalışmalar sürdürüldü. Tüm bu birikimler, merkezin kuruluşuna zemin hazırladı ve bugünkü faaliyetlerinin temelini oluşturdu.
