Birleşmiş Milletler (BM) İşkence, İnsanlık Dışı ve Aşağılayıcı Muamele ve Ceza Özel Raportörü Alice Jill Edwards, Suriye‘de Beşar Esad rejimi döneminde yaşanan ihlalleri araştıracak ve uluslararası aktörleri kapsayacak bir “karma mahkemenin” kurulmasından yana olduğunu belirtti.
BM İnsan Hakları Konseyi’nin 58. Oturumu’na katılmak üzere Cenevre’de bulunan Edwards, Suriye‘de Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından yaşanan süreçle ilgili değerlendirmelerde bulundu.
Edwards, 8 Aralık 2024’te Esad rejiminin devrilmesiyle Suriye’deki durumda önemli bir değişiklik olduğuna işaret ederek halihazırda Suriye’de nasıl bir reform gerçekleştirileceği konusunda tartışmaların sürdüğünü kaydetti.
Mağdurların ve işkencelerden kurtulanların, bu sürecin bir parçası olmasının önemini vurgulayan Edwards, “Bu süreç boyunca işkence mağdurları ve bu durumdan kurtulanları savunanlar dahil, hayatın her kesiminden insanlar rol oynayabilir.” ifadelerini kullandı.
Edwards, Uluslararası Adalet Divanında (UAD) Hollanda ve Kanada’nın ortaklaşa Suriye’ye karşı açtığı davanın sürdüğünü ancak koşulların değişmesi nedeniyle erteleme talebi olduğunu kaydetti.
BUZDAĞININ GÖRÜNEN KISMI
Alice Jill Edwards, mahkemeye ve davanın taraflarına, işkenceye maruz kalmış binlerce kişiye ait 34 ayrı iddiayı belgeleyen geniş bir dosya sunduğunu belirterek son 2 ayda ortaya çıkan ihlallerin, buzdağının sadece görünen kısmı olduğunu söyledi.
Raportör olarak BM ekosisteminin bir parçası olduğunu ve BM’nin Uluslararası Bağımsız Suriye Araştırma Komisyonunun son süreçte Suriye’ye 2 ziyaret gerçekleştirdiğini takip ettiğini aktaran Edwards, Komisyonun, ocakta yaygın işkencenin yanı sıra hapishanelerde tutulanların maruz kaldığı son derece insanlık dışı gözaltı koşullarını belgeleyen bir rapor paylaştığını hatırlattı.
“SON 10 YILDA VAHŞETLER İŞLENDİ”
Edwards, Suriye’deki son 10 yılda işlenen suçların, hem ulusal hem de uluslararası aktörleri içeren bir adalet süreciyle açığa çıkarılması gerektiğini belirtti. Bu sürecin en gelişmiş kanıt toplama teknikleriyle yürütülmesi gerektiğini ifade eden Edwards, Esad rejiminin suçlarının cezalandırılması ve kayıp kişilerin izinin sürülmesinin toplumsal iyileşme için kritik öneme sahip olduğunu söyledi.
Edwards, işkence mağdurlarına tazminat ve rehabilitasyon sağlanmasının yanı sıra, kanıtların korunması ve uluslararası desteğin sağlanması gerektiğini de vurguladı.
SURİYE LİDERLİĞİNDE OLMALI
Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) ve UCM Savcılığının sahadaki durumu incelediğini söyleyen Edwards, “UCM tarafından en üst seviyede prosedürlerin yürütülmesi ve soruşturmaların yapılmasının çok önemli olduğunu düşünüyorum” ifadelerini kullandı.
Edwards “Bunlar, diğer çatışmalardan bildiğimiz gibi yalnızca yönetimin en üst kademelerindekileri etkileyecek. Bu kişilerin hesap verebilirliğinin sağlanması ve bu suçlardan dolayı en üst düzeyde sorumluluğa sahip olmaları, son derece önemli” dedi
Suriye’de bu durumun sağlanmasıyla ilgili uluslararası toplumun rolünü vurgulayan Edwards, şunları kaydetti:
“Suriye’nin her kesiminden bireyin dahil olacağı bu süreç, Suriye liderliğinde olmalı. İnsanlar devam eden bu tartışmalardan dışlanmamalı. BM ve diğer uluslararası aktörler, bu sürecin insan haklarına uygun, demokratik, açık ve şeffaf bir şekilde ilerlemesini ve hesap verebilirliğin gerçekleşmesini sağlamak için çok önemli koruyucu görevi görüyor. Bence diğer aktörler ve devletler de şu anda Suriye’ye destek vermeli.”
